วันศุกร์ที่ 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564

วงดนตรีสากลในกรมศิลปากร


เมื่อวงดนตรีฝรั่งหลวงได้ย้ายจากพระราชสำนักรัชกาลที่ ๗ มาสู่กรมศิลปากรแล้วได้มีการแสดงละครเรื่อง อุเทน กับการแสดงคอนเสอร์ตที่โรงโขนหลวงสวนมิสกวัน เนื่องในงานฉลองรัฐธรรมนูญ เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๙ ในงานนี้กรมศิลปากรได้เชิญคณะทูตานุฑูตและชาวต่างประเทศมาชมการแสดงอย่างพรักพร้อมกัน.

พ.ศ. ๒๔๗๗                              วงดนตรีสากลในสมัยกรมศิลปากร

                                    ภายหลังที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสละราชสมบัติในปี พ.ศ. ๒๔๗๗ แล้ว กิจการของวงดนตรีสากลก็ถูกย้ายเข้ามาอยู่ในสังกัดของกรมศิลปากร ระดับความเจริญของวงดนตรีซึ่งเคยมีขีดสูงสุดในรัชกาลที่ ๗ นั้นก็กลับลดลงสู้ต่ำ กิจการของวงดนตรีสากลได้ถูกกระทบกระเทือนอย่างหนักที่สุดอีกวาระหนึ่ง
                                    กรมศิลปากรได้ร้องขอให้ดนตรีฝรั่งหลวงย้ายจากสำนักพระราชวังมาอยู่ในความควบคุมของกรมนี้ต่อไปและก็ได้มีชื่อเรียกว่า วงดนตรีสากลกรมศิลปากร แทนชื่อวงดนตรีฝรั่งหลวง ข้าพเจ้าถูกเชิญตัวให้เข้าพบกับท่านผู้บริหารงานของกรมศิลปากรในสมัยนั้น ในขั้นแรกที่ได้รับทราบก็คือ มติของคณะรัฐมนตรีที่ประสงค์จะตัดงบประมาณของวงดนตรีนี้ลงให้เหลือเพียงครึ่งหนึ่งโดยมีการให้เลือกให้ตัดทอนได้ ๒ ประการคือ (๑) จะปลดนักดนตรีให้มีจำนวนเหลืออยู่เพียงครึ่งหนึ่ง หรือ (๒) ถ้าต้องการจะให้นักดนตรีมีจำนวนอยู่เต็มก็ต้องลดเงินเดือนพวกเขาให้น้อยลงครึ่งหนึ่งจากเดิม ข้าพเจ้ารับทราบมติของคณะรัฐมนตรีด้วยความตกใจยิ่ง และรู้สึกเดือดดาลขึ้นมาบ้างในมติที่ทำได้คำนึงอะไรหมดนอกจากจะตัดเพื่อทุ่นเงิน ข้าพเจ้าได้กล่าวชี้แจงให้ฟังว่าดนตรีสากลวงนี้พระมหามงกุฎเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาขึ้น ทั้งนี้ก็เพื่อที่จะให้เป็นเครื่องเชิดชูเกียรติยศของประเทศชาติสืบไป เมื่อสิ้นรัชสมัยของพระองค์แล้วสมเด็จพระปกเกล้าฯทรงรับไว้ในพระบรมราชาอุปถัมภ์ พระองค์ทรงเอาพระทัยใส่ทำนุบำรุงให้เจริญรุ่งเรืองขึ้นสมดังพระราชประสงค์ของสมเด็จพระมงกุฎเกล้า ดนตรีวงนี้เป็นวงเดียวเท่านั้นที่นำชื่อเสียงเกียรติคุณมาสู่ประเทศชาติมากที่สุด ชาวต่างประเทศที่มาพบเห็นจะมาฟังก็พากันยกย่องด้วยความจริงใจว่าดีเด่นอยู่ในภาคตะวันออกไกล บัดนี้มติของคณะรัฐมนตรีต้องการตัดค่าใช้จ่ายของวงดนตรีลงเสียก็เท่ากับตัดรากฐานของวงให้ยุบสลายลง เพียงขณะนี้บรรดานักดนตรีก็ได้รับพระราชทานเงินเดือนเพียงเล็กน้อย ( ราว๒๐ ถึง๕๐บาท ) หากจะถูกลดอัตราให้ต่ำลงอีกความอัตคัตขัดสนทางด้านการครองชีพก็ย่อมเกิดขึ้นในครัวเรือนของเขา การปฏิบัติราชการมาด้วยความพากเพียรน่าที่จะได้รับความกรุณาเป็นรางวัลตอบแทนน้ำใจแต่เมื่อมีมติคณะรัฐมนตรีจะตัดเงินเดือนเขาให้น้อยลงอีกก็ดูกระไรอยู่ อีกประการหนึ่งถ้าจะปลดนักดนตรีให้มีจำนวนน้อยลง ผลร้ายนอกจากจะบังเกิดแก่ผู้รับเคราะห์จากการว่างงานแล้ว ดนตรีวงนี้ก็จะไม่เป็นวงดนตรีที่สมบูรณ์สมลักษณะของวงดุริยางค์ (Orchestra) อีกด้วย ในที่สุดข้าพเจ้าจึงชี้แจงว่าหนทางที่ดียิ่งก็คือข้าพเจ้าเองกล้าพอที่จะพ้นจากตำแหน่งไปเสียคนเดียวดีกว่าเพื่อลดเงินก้อนหนึ่งของข้าพเจ้าลงไปแทนที่จะลดเงินเดือนของนักดนตรีออกคนละครึ่งและทั้งยังสนองมติของคณะรัฐมนตรีให้สมปราถนาอีกด้วย ท่านผู้บริหารงานแห่งกรมศิลปากรได้ขอร้องให้ข้าพเจ้าพิจารณาหาทางที่เหมาะสมกว่าที่ได้กล่าวแล้ว ข้าพเจ้าถูกนัดให้มาทำการตกลงกันใหม่ภายในหนึ่งสัปดาห์
                                        
                                         วงดนตรีสากลกำลังจะถูกทำลายลงอีก คำบอกเล่าของบิดาข้าพเจ้าเมื่อ 25 ปีก่อนกำลังจะปรากฏผลจริงขึ้น ข้าพเจ้าได้ระลึกถึงถ้อยคำของท่านบิดาที่ห้ามมิให้ยึดถือการดนตรีเป็นอาชีพเพราะจะบังเกิดความเดือดร้อนลำบากนานาประการนั้น บัดนี้กำลังเป็นจิงขึ้นแล้ว คุณความดีที่พวกเรานักดนตรีได้สร้างขึ้นด้วยความพากเพียรและยากแค้นทุกๆสมัยไม่เคยรอดพ้นจากความเดือดเนื้อร้อนใจไปได้เลย บำเหน็จรางวัลในฝีมือทางด้านศิลปของเรานั้นได้รับผลตอบแทนคือการถูกรื้อถอนที่พักอาศัย,ถูกโยกย้ายสถานที่,ถูกปลด,ถูกลดเงินเดือน และอื่นๆอีกหลายต่อหลายอย่าง นี้คือผลตอบแทนอย่างยุติธรรมที่พวกเราได้รับ? เราไม่มีโอกาสได้รับความปราถนาดีอันใดจากบรรดารัฐมนตรีที่ลงมตินี้หากจะประสงค์อย่างเดียวเท่านั้น คือการตัด ตัด ตัดให้ลดน้อยลงอย่างที่สุดไม่มีใครทราบฐานะของการดนตรีได้ดีนอกจากข้าพเจ้า วงดนตรีที่มีจำนวนสมลักษณะของ Orchestra ถ้าถูกตัดลงก็ย่อมตั้งอยู่ไม่ได้ ข้าพเจ้าจำต้องร้องเรียนเพื่อขอความเป็นธรรมให้แก่ศิลปะของชาติอีกวาระหนึ่ง ในคราวนี้ขอความเห็นอกเห็นใจจากเจ้านายชั้นู้ใหญ่ในฐานันดรศักดิ์พระองค์หนึ่งในฐานะที่ขณะนั้นดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาของท่านเจ้าคุณพหลฯนายกรัฐมนตรี แล้วในที่สุดกรรมการพิจารณาค่าใช้จ่ายสำหรับวงดนตรีสากลของเราก็ถูกจัดตั้งขึ้น คณะกรรมการชุดนี้ประกอบด้วยเจ้านายอีกคนหนึ่งทรงเป็นประธาน พร้อมด้วยเลขานุการ,กรรมการ,ซึ้งเป็นผู้แทนราษฎรจากจังหวัดต่างๆ เช่นจังหวัดหนองคายและมหาสารคามเป็นต้น ซึ่งโดยเฉพาะผู้แทน ๒ ท่าน ๒ จังหวัดนี้ได้มีบทบาทสำคัญในการประชุมครั้งนั้นจะกล่าวต่อไป
                                         ในการประชุม ข้าพเจ้ามิได้เป็นกรรมการ แต่ได้ถูกเชิญตัวไปเข้าร่วมประชุมด้วยในฐานะเป็นผู้ทรงคุณวุติ เมื่อประธานได้เริ่มเปิดการประชุมด้วยการกล่าวบอกจุดหมายของการประชุมแล้วท่านผู้แทนราฎรแห่งจังหวัดหนองคาย(สมัยนั้น)ก็กล่าวถึงค่าใช้จ่ายสำหรับดนตรีวงนี้ เมื่อได้ทราบจากเจ้าหน้าที่แล้วก็ลุกขึ้นให้ความเห็นสำหรับตัวขึ้นว่าการใช้จ่ายเงินของชาติจำนวนมากมายเช่นนี้ให้หมดเปลืองไปเพื่อบำเรอคนคนเดียวนั้นไม่เป็นการสมควรอย่างยิ่งหากจะนำเงินนี้ไปซื้อยาบำบัดโรคหรือซื้อเรือลอยลำแจกยาในลำน้ำโขงให้แก่ชาวบ้านแล้วยังดีเสียกว่า ข้าพเจ้านึกเสียใจอยู่มากเมื่อได้รับคำเสนอจากกรรมการผู้นี้ในฐานะที่ท่านเป็นผู้แทนราษฎรเฉพาะจังหวัดเดียว โดยมิได้คำนึงถึงราษฎรจังหวัดอื่นๆทั้งประเทศไม่คำนึงถึงนายแพทย์ที่ต้องวินิจฉัยชนิดของยาให้เหมาะแก่โรคซึ่งยาอาจเป็นผลร้ายถ้าแจกจ่ายผิดๆถูกๆไม่คำนึงถึงเกียรติยศของชาติที่ดนตรีวงนี้ได้เคยสร้างให้มาแต่ไหนแต่ไร ข้าพเจ้ารู้สึกว่าหากท่านผู้แทนหนองคายจะเป็นผู้มีอำนาจสูงสุดของประเทศแล้วาบงทีพระที่นั้งอนันตสมาคมคงจะถูกโยกย้ายไปตั้งอยู่ในจังหวัดริมแม่น้ำโขงของท่านละกระมังท่านกรรมการอีกผู้หนึ่งคือผู้แทนจังหวัดมหาสารคามเสนอความคิดเห็นว่าควรมีไว้รับแขกเมืองบ้างและเพื่อเปิดโอกาสแสดงให้ประชาชนเข้าฟังบ้างตามสมควรเป็นครั้งคราวในโอกาสต่อๆไปที่จะจัดให้มีขึ้น แต่จำนวนนักดนตรีนั้นจำต้องตัดลงเสีย ข้าพเจ้าผิดหวังที่ได้มาพบกรรมการผู้มาประชุมเรื่องการดนตรีแต่ไม่รู้จักดนตรีเลยแม้แต่น้อย ฉะนั้น จึงได้ชี้แจงให้ทราบถึงวิธีการจัดตั้งวงดนตรีประจำชาติตามลักษณะของ Orchestra ว่าชนิดของเสียงของเครื่องทั้งวงจำต้องให้มีดุลภาพกัน วงดนตรีต้องประกอบด้วยเครื่องสาย (String Instruments) เครื่องลม (Wind Instruments) เครื่องทองเหลือง (Brass Instruments) และเครื่องตี (Percussion Instruments) เสียงของเครื่องสายจะต้องมีกำลังต้านทานเสียงของเครื่องลม,เครื่องทองเหลืองและเครื่องตีได้และจำนวนเครื่องดนตรีก็จะต้องให้เป็นไปตามหลักวิชาการดนตรีได้กำหนดไว้ หากวงดนตรีถูกลดจำนวนลงเสียเสียงบรรเลงก็ไม่เข้าสู่สมดุลภาพ ทำให้ระคายโสตประสาท ข้าพเจ้าถูกที่ประชุมให้แสดงข้อเท็จจริงจากเรื่องที่ได้กล่าว โดยกำหนดให้มีการบรรเลงขึ้นและต่อมากรรมการทั้งหมดก็ได้ร่วมประชุมกันอีกวาระหนึ่งต่อหน้าวงดนตรีที่ข้าพเจ้าได้จัดขึ้นที่สวนนิสกวัน ข้าพเจ้าได้ควบคุมวงดนตรีเต็มอัตราจำนวนบรรเลงให้ฟัง และแล้วก็พิสูจน์ข้อเท็จจริงโดยการลดจำนวนเครื่องสายลงเป็นขั้นๆจากจำนวนเดิมให้น้อยลง   น้อยลง จนเหลือซอไวโอลินเพียง ๒-๓คันในโอกาสสุดท้าย ข้าพเจ้าไม่มีโอกาสทราบว่าบรรดาท่านกรรมการผู้มาฟังดนตรีนั้นแต่ละคนจะรู้ในการฟังดนตรีเช่นอารยะชนทั้งหลายหรือไม่อย่างไร จะใช้หูหรือตาสำหรับดนตรีข้าพเจ้าก็ไม่อาจทราบ หลังจากการบรรเลงในวันนั้นแล้ว ข้าพเจ้าก็ได้รอฟังผลชี้ขาดต่อมาด้วยความกระวนกระวายและรู้สึกห่วงใยเป็นอันมาก ต่อมาอีกไม่นานข้าพเจ้าก็ได้รับทราบคำสั่งจากท่านประธานกรรมการภายในห้องของท่านเองที่กระทรวงมหาดไทย  (ตามตำแหน่งที่ปรึกษาราชการที่ท่านดำรงค์อยู่ในขณะนั้น) พร้อมด้วยเลขานุการ ท่านประธานในฐานันดรศักดิ์หม่อมเจ้าได้ทรงแจ้งให้ข้าพเจ้าทราบว่าดนตรีจะต้องถูกโยกย้ายมาอยู่ที่กรมศิลปากร แต่ส่วนการจัดตั้งวงนั้น ท่านนายกรัฐมนตรีได้ตกลงให้ถือหลักการตั้งวงตามที่ข้าพเจ้าได้เสนอไปทุกอย่าง คือวงดนตรีประกอบด้วยนักดนตรีประมาณ ๗๕คน กับมีการเพาะนักเรียนฝึกหัดประจำวงปีหนึ่งๆ ๒๐คน วงดนตรีสากลนี้จึงหลุดพ้นจากอุปสรรคร้ายมาได้ชั้นหนึ่ง แต่ต่อมาก็ถูกจำกัดอีกไม่ให้มีนักดนตรีฝึกหัดเพราะงบประมาณไม่เพียงพอ ข้าพเจ้าต้องตกเป็นหน้าที่ชี้แจงอีกว่า ถ้าไม่มีนักดนตรีฝึกหัด หากวงดนตรีใหญ่ขาดจำนวนไป จะเป็นด้วยถูกปลดหรือตายหรือออกไปด้วยเหตุผลประการใดก็ตาม วงดนตรีก็หมดทางที่จะหานักดนตรีที่อื่นมาจุนเจือได้  และการที่วงดนตรีต้องขาดจำนวนลงย่อมจะเป็นผลเสียหาย ด้วยเหตุนี้จึงได้รับนักเรียนฝึกหัดได้ ลดจากจำนวนเดิมเป็นเพียง ๔-๕คน เมื่อจำนวนนักดนตรีประจำวงได้ถูกปลด,ทุพพลภาพ หรือตายไปก็ไม่มีทางจุนเจือจำนวนให้คงที่ได้ กิจการของวงดนตรีสากลจึงบังเกิดความขลุกขลักอีกเรื่อยมา

                                          วงดนตรีสากลแห่งกรมศิลปากรได้รับอันตรายถึงขั้นสุดท้ายคือความ
พ.ศ.๒๔๗๙        หายนะ ท่านผู้บริหารงานกรมศิลปากร (สมัยนั้น) ตัดจำนวนดนตรีกระจัดกระจายออกไป ส่วนหนึ่ง (๑๘ คน) ถูกส่งไปเป็นนักดนตรีประจำละครกรมศิลปากรที่
พ.ศ.๒๔๘๐        นิยมกันในสมัยนั้นอีกส่วนหนึ่ง (๘ คน) ถูกย้ายไปประจำกรมโฆษณาการเมื่อคราวที่กรมนี้ได้ตั้งวงดนตรีแจ๊ส Jazz Band ขึ้น กิจการทั้งนี้เพื่อตัดทอนเงินงบประมาณของวงดนตรีสากลเอาไปบำรุงในทางอื่นตามที่มั่นหมายในขั้นแรกนักดนตรีมีจำนวนน้อยลงไปด้วยการปลดบ้าง, ลาออกบ้าง, ตายบ้าง, และโยกย้ายไปประจำทางอื่นดังกล่าวแล้วบ้าง ในที่สุดวงดนตรีสากลที่เคยเชิดชูเกียรติยศของประเทศลอดมาก็เริ่มทรุดโทรมลงสู่ความหายนะอย่างรวดเร็ว
                                         สมบัติของวงดนตรีที่มีอยู่ ส่วนมากเกือบทั้งหมดได้ติดมาเมื่อย้ายจากราชสำนักสู่กรมศิลปากร สิ่งของเหล่านี้มีเครื่องดนตรีต่างๆ อย่างมากมาย, บทเพลงนับจำนวน ๑,๐๐๐ กว่าบท เครื่องอุปกรณ์ เช่น ตู้ , โต๊ะ, เก้าอี้ ทุกอย่างเป็นสิ่งของทรัพย์สินส่วนพระองค์ทั้งสิ้น ในระหว่างที่วงดนตรีสากลมาอยู่สังกัดของกรมศิลปากร ก็ไม่ได้รับสิ่งของเพิ่มเติมอะไรมากมาย นอกจากเครื่องดนตรี ๔-๕ ชิ้นราคาไม่เกิน ๑,๐๐๐ บาท และบทเพลงกับแบบฝึกหัดอีกเล็กๆ น้อยๆ กับมีเครื่องอะไหล่เช่น สายซอ, ลิ้นปี่ ซึ่งเป็นการจำเป็นจริงๆ ที่ต้องใช้หาไม่แล้ววงดนตรีก็จะไม่มีเสียงขึ้นมาได้
พ.ศ.๒๔๘๑                     ด้วยสาเหตุนี้ จึงกล่าวได้ว่าวงดนตรีสากลนี้มาอยู่ในสังกัดของกรมศิลปากร
พ.ศ.๒๔๘๒          โดยอาศัยทุนเดิมจากพระราชสำนักเป็นส่วนมากที่สุด วงดนตรีไม่ได้รับความ
พ.ศ.๒๔๘๓           อุปการะจากกรมเท่าที่ควรจะเป็นไปเลยนับตั้งแต่สมัยแรกเริ่มมา ดังนั้นวงดนตรีของ
พ.ศ.๒๔๘๔           กรมศิลปากร จึงปรากฏความทรุดโทรมให้เห็นอยู่ดังเช่นทุกวันนี้
พ.ศ.๒๔๘๕
พ.ศ.๒๔๘๖

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น