เมื่อวงดนตรีฝรั่งหลวงได้ย้ายจากพระราชสำนักรัชกาลที่
๗ มาสู่กรมศิลปากรแล้วได้มีการแสดงละครเรื่อง “อุเทน”
กับการแสดงคอนเสอร์ตที่โรงโขนหลวงสวนมิสกวัน เนื่องในงานฉลองรัฐธรรมนูญ
เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๙ ในงานนี้กรมศิลปากรได้เชิญคณะทูตานุฑูตและชาวต่างประเทศมาชมการแสดงอย่างพรักพร้อมกัน.
พ.ศ. ๒๔๗๗ วงดนตรีสากลในสมัยกรมศิลปากร
ภายหลังที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสละราชสมบัติในปี
พ.ศ. ๒๔๗๗ แล้ว กิจการของวงดนตรีสากลก็ถูกย้ายเข้ามาอยู่ในสังกัดของกรมศิลปากร
ระดับความเจริญของวงดนตรีซึ่งเคยมีขีดสูงสุดในรัชกาลที่ ๗ นั้นก็กลับลดลงสู้ต่ำ
กิจการของวงดนตรีสากลได้ถูกกระทบกระเทือนอย่างหนักที่สุดอีกวาระหนึ่ง
กรมศิลปากรได้ร้องขอให้ดนตรีฝรั่งหลวงย้ายจากสำนักพระราชวังมาอยู่ในความควบคุมของกรมนี้ต่อไปและก็ได้มีชื่อเรียกว่า
“วงดนตรีสากลกรมศิลปากร” แทนชื่อวงดนตรีฝรั่งหลวง
ข้าพเจ้าถูกเชิญตัวให้เข้าพบกับท่านผู้บริหารงานของกรมศิลปากรในสมัยนั้น
ในขั้นแรกที่ได้รับทราบก็คือ
มติของคณะรัฐมนตรีที่ประสงค์จะตัดงบประมาณของวงดนตรีนี้ลงให้เหลือเพียงครึ่งหนึ่งโดยมีการให้เลือกให้ตัดทอนได้
๒ ประการคือ (๑) จะปลดนักดนตรีให้มีจำนวนเหลืออยู่เพียงครึ่งหนึ่ง หรือ (๒) ถ้าต้องการจะให้นักดนตรีมีจำนวนอยู่เต็มก็ต้องลดเงินเดือนพวกเขาให้น้อยลงครึ่งหนึ่งจากเดิม
ข้าพเจ้ารับทราบมติของคณะรัฐมนตรีด้วยความตกใจยิ่ง และรู้สึกเดือดดาลขึ้นมาบ้างในมติที่ทำได้คำนึงอะไรหมดนอกจากจะตัดเพื่อทุ่นเงิน
ข้าพเจ้าได้กล่าวชี้แจงให้ฟังว่าดนตรีสากลวงนี้พระมหามงกุฎเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาขึ้น
ทั้งนี้ก็เพื่อที่จะให้เป็นเครื่องเชิดชูเกียรติยศของประเทศชาติสืบไป
เมื่อสิ้นรัชสมัยของพระองค์แล้วสมเด็จพระปกเกล้าฯทรงรับไว้ในพระบรมราชาอุปถัมภ์
พระองค์ทรงเอาพระทัยใส่ทำนุบำรุงให้เจริญรุ่งเรืองขึ้นสมดังพระราชประสงค์ของสมเด็จพระมงกุฎเกล้า
ดนตรีวงนี้เป็นวงเดียวเท่านั้นที่นำชื่อเสียงเกียรติคุณมาสู่ประเทศชาติมากที่สุด
ชาวต่างประเทศที่มาพบเห็นจะมาฟังก็พากันยกย่องด้วยความจริงใจว่าดีเด่นอยู่ในภาคตะวันออกไกล
บัดนี้มติของคณะรัฐมนตรีต้องการตัดค่าใช้จ่ายของวงดนตรีลงเสียก็เท่ากับตัดรากฐานของวงให้ยุบสลายลง
เพียงขณะนี้บรรดานักดนตรีก็ได้รับพระราชทานเงินเดือนเพียงเล็กน้อย ( ราว๒๐ ถึง๕๐บาท ) หากจะถูกลดอัตราให้ต่ำลงอีกความอัตคัตขัดสนทางด้านการครองชีพก็ย่อมเกิดขึ้นในครัวเรือนของเขา
การปฏิบัติราชการมาด้วยความพากเพียรน่าที่จะได้รับความกรุณาเป็นรางวัลตอบแทนน้ำใจแต่เมื่อมีมติคณะรัฐมนตรีจะตัดเงินเดือนเขาให้น้อยลงอีกก็ดูกระไรอยู่
อีกประการหนึ่งถ้าจะปลดนักดนตรีให้มีจำนวนน้อยลง ผลร้ายนอกจากจะบังเกิดแก่ผู้รับเคราะห์จากการว่างงานแล้ว
ดนตรีวงนี้ก็จะไม่เป็นวงดนตรีที่สมบูรณ์สมลักษณะของวงดุริยางค์ (Orchestra) อีกด้วย
ในที่สุดข้าพเจ้าจึงชี้แจงว่าหนทางที่ดียิ่งก็คือข้าพเจ้าเองกล้าพอที่จะพ้นจากตำแหน่งไปเสียคนเดียวดีกว่าเพื่อลดเงินก้อนหนึ่งของข้าพเจ้าลงไปแทนที่จะลดเงินเดือนของนักดนตรีออกคนละครึ่งและทั้งยังสนองมติของคณะรัฐมนตรีให้สมปราถนาอีกด้วย
ท่านผู้บริหารงานแห่งกรมศิลปากรได้ขอร้องให้ข้าพเจ้าพิจารณาหาทางที่เหมาะสมกว่าที่ได้กล่าวแล้ว
ข้าพเจ้าถูกนัดให้มาทำการตกลงกันใหม่ภายในหนึ่งสัปดาห์
วงดนตรีสากลกำลังจะถูกทำลายลงอีก
คำบอกเล่าของบิดาข้าพเจ้าเมื่อ 25 ปีก่อนกำลังจะปรากฏผลจริงขึ้น
ข้าพเจ้าได้ระลึกถึงถ้อยคำของท่านบิดาที่ห้ามมิให้ยึดถือการดนตรีเป็นอาชีพเพราะจะบังเกิดความเดือดร้อนลำบากนานาประการนั้น
บัดนี้กำลังเป็นจิงขึ้นแล้ว คุณความดีที่พวกเรานักดนตรีได้สร้างขึ้นด้วยความพากเพียรและยากแค้นทุกๆสมัยไม่เคยรอดพ้นจากความเดือดเนื้อร้อนใจไปได้เลย
บำเหน็จรางวัลในฝีมือทางด้านศิลปของเรานั้นได้รับผลตอบแทนคือการถูกรื้อถอนที่พักอาศัย,ถูกโยกย้ายสถานที่,ถูกปลด,ถูกลดเงินเดือน
และอื่นๆอีกหลายต่อหลายอย่าง นี้คือผลตอบแทนอย่างยุติธรรมที่พวกเราได้รับ?
เราไม่มีโอกาสได้รับความปราถนาดีอันใดจากบรรดารัฐมนตรีที่ลงมตินี้หากจะประสงค์อย่างเดียวเท่านั้น
คือการตัด ตัด
ตัดให้ลดน้อยลงอย่างที่สุดไม่มีใครทราบฐานะของการดนตรีได้ดีนอกจากข้าพเจ้า
วงดนตรีที่มีจำนวนสมลักษณะของ Orchestra ถ้าถูกตัดลงก็ย่อมตั้งอยู่ไม่ได้
ข้าพเจ้าจำต้องร้องเรียนเพื่อขอความเป็นธรรมให้แก่ศิลปะของชาติอีกวาระหนึ่ง
ในคราวนี้ขอความเห็นอกเห็นใจจากเจ้านายชั้นู้ใหญ่ในฐานันดรศักดิ์พระองค์หนึ่งในฐานะที่ขณะนั้นดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาของท่านเจ้าคุณพหลฯนายกรัฐมนตรี
แล้วในที่สุดกรรมการพิจารณาค่าใช้จ่ายสำหรับวงดนตรีสากลของเราก็ถูกจัดตั้งขึ้น
คณะกรรมการชุดนี้ประกอบด้วยเจ้านายอีกคนหนึ่งทรงเป็นประธาน
พร้อมด้วยเลขานุการ,กรรมการ,ซึ้งเป็นผู้แทนราษฎรจากจังหวัดต่างๆ
เช่นจังหวัดหนองคายและมหาสารคามเป็นต้น ซึ่งโดยเฉพาะผู้แทน ๒ ท่าน ๒ จังหวัดนี้ได้มีบทบาทสำคัญในการประชุมครั้งนั้นจะกล่าวต่อไป
ในการประชุม
ข้าพเจ้ามิได้เป็นกรรมการ
แต่ได้ถูกเชิญตัวไปเข้าร่วมประชุมด้วยในฐานะเป็นผู้ทรงคุณวุติ
เมื่อประธานได้เริ่มเปิดการประชุมด้วยการกล่าวบอกจุดหมายของการประชุมแล้วท่านผู้แทนราฎรแห่งจังหวัดหนองคาย(สมัยนั้น)ก็กล่าวถึงค่าใช้จ่ายสำหรับดนตรีวงนี้
เมื่อได้ทราบจากเจ้าหน้าที่แล้วก็ลุกขึ้นให้ความเห็นสำหรับตัวขึ้นว่าการใช้จ่ายเงินของชาติจำนวนมากมายเช่นนี้ให้หมดเปลืองไปเพื่อบำเรอคนคนเดียวนั้นไม่เป็นการสมควรอย่างยิ่งหากจะนำเงินนี้ไปซื้อยาบำบัดโรคหรือซื้อเรือลอยลำแจกยาในลำน้ำโขงให้แก่ชาวบ้านแล้วยังดีเสียกว่า
ข้าพเจ้านึกเสียใจอยู่มากเมื่อได้รับคำเสนอจากกรรมการผู้นี้ในฐานะที่ท่านเป็นผู้แทนราษฎรเฉพาะจังหวัดเดียว
โดยมิได้คำนึงถึงราษฎรจังหวัดอื่นๆทั้งประเทศไม่คำนึงถึงนายแพทย์ที่ต้องวินิจฉัยชนิดของยาให้เหมาะแก่โรคซึ่งยาอาจเป็นผลร้ายถ้าแจกจ่ายผิดๆถูกๆไม่คำนึงถึงเกียรติยศของชาติที่ดนตรีวงนี้ได้เคยสร้างให้มาแต่ไหนแต่ไร
ข้าพเจ้ารู้สึกว่าหากท่านผู้แทนหนองคายจะเป็นผู้มีอำนาจสูงสุดของประเทศแล้วาบงทีพระที่นั้งอนันตสมาคมคงจะถูกโยกย้ายไปตั้งอยู่ในจังหวัดริมแม่น้ำโขงของท่านละกระมังท่านกรรมการอีกผู้หนึ่งคือผู้แทนจังหวัดมหาสารคามเสนอความคิดเห็นว่าควรมีไว้รับแขกเมืองบ้างและเพื่อเปิดโอกาสแสดงให้ประชาชนเข้าฟังบ้างตามสมควรเป็นครั้งคราวในโอกาสต่อๆไปที่จะจัดให้มีขึ้น
แต่จำนวนนักดนตรีนั้นจำต้องตัดลงเสีย
ข้าพเจ้าผิดหวังที่ได้มาพบกรรมการผู้มาประชุมเรื่องการดนตรีแต่ไม่รู้จักดนตรีเลยแม้แต่น้อย
ฉะนั้น จึงได้ชี้แจงให้ทราบถึงวิธีการจัดตั้งวงดนตรีประจำชาติตามลักษณะของ
Orchestra ว่าชนิดของเสียงของเครื่องทั้งวงจำต้องให้มีดุลภาพกัน
วงดนตรีต้องประกอบด้วยเครื่องสาย (String Instruments) เครื่องลม
(Wind Instruments) เครื่องทองเหลือง (Brass
Instruments) และเครื่องตี (Percussion Instruments) เสียงของเครื่องสายจะต้องมีกำลังต้านทานเสียงของเครื่องลม,เครื่องทองเหลืองและเครื่องตีได้และจำนวนเครื่องดนตรีก็จะต้องให้เป็นไปตามหลักวิชาการดนตรีได้กำหนดไว้
หากวงดนตรีถูกลดจำนวนลงเสียเสียงบรรเลงก็ไม่เข้าสู่สมดุลภาพ ทำให้ระคายโสตประสาท
ข้าพเจ้าถูกที่ประชุมให้แสดงข้อเท็จจริงจากเรื่องที่ได้กล่าว
โดยกำหนดให้มีการบรรเลงขึ้นและต่อมากรรมการทั้งหมดก็ได้ร่วมประชุมกันอีกวาระหนึ่งต่อหน้าวงดนตรีที่ข้าพเจ้าได้จัดขึ้นที่สวนนิสกวัน
ข้าพเจ้าได้ควบคุมวงดนตรีเต็มอัตราจำนวนบรรเลงให้ฟัง
และแล้วก็พิสูจน์ข้อเท็จจริงโดยการลดจำนวนเครื่องสายลงเป็นขั้นๆจากจำนวนเดิมให้น้อยลง น้อยลง จนเหลือซอไวโอลินเพียง ๒-๓คันในโอกาสสุดท้าย
ข้าพเจ้าไม่มีโอกาสทราบว่าบรรดาท่านกรรมการผู้มาฟังดนตรีนั้นแต่ละคนจะรู้ในการฟังดนตรีเช่นอารยะชนทั้งหลายหรือไม่อย่างไร
จะใช้หูหรือตาสำหรับดนตรีข้าพเจ้าก็ไม่อาจทราบ หลังจากการบรรเลงในวันนั้นแล้ว
ข้าพเจ้าก็ได้รอฟังผลชี้ขาดต่อมาด้วยความกระวนกระวายและรู้สึกห่วงใยเป็นอันมาก
ต่อมาอีกไม่นานข้าพเจ้าก็ได้รับทราบคำสั่งจากท่านประธานกรรมการภายในห้องของท่านเองที่กระทรวงมหาดไทย (ตามตำแหน่งที่ปรึกษาราชการที่ท่านดำรงค์อยู่ในขณะนั้น)
พร้อมด้วยเลขานุการ
ท่านประธานในฐานันดรศักดิ์หม่อมเจ้าได้ทรงแจ้งให้ข้าพเจ้าทราบว่าดนตรีจะต้องถูกโยกย้ายมาอยู่ที่กรมศิลปากร
แต่ส่วนการจัดตั้งวงนั้น ท่านนายกรัฐมนตรีได้ตกลงให้ถือหลักการตั้งวงตามที่ข้าพเจ้าได้เสนอไปทุกอย่าง
คือวงดนตรีประกอบด้วยนักดนตรีประมาณ ๗๕คน กับมีการเพาะนักเรียนฝึกหัดประจำวงปีหนึ่งๆ
๒๐คน วงดนตรีสากลนี้จึงหลุดพ้นจากอุปสรรคร้ายมาได้ชั้นหนึ่ง แต่ต่อมาก็ถูกจำกัดอีกไม่ให้มีนักดนตรีฝึกหัดเพราะงบประมาณไม่เพียงพอ
ข้าพเจ้าต้องตกเป็นหน้าที่ชี้แจงอีกว่า ถ้าไม่มีนักดนตรีฝึกหัด
หากวงดนตรีใหญ่ขาดจำนวนไป
จะเป็นด้วยถูกปลดหรือตายหรือออกไปด้วยเหตุผลประการใดก็ตาม
วงดนตรีก็หมดทางที่จะหานักดนตรีที่อื่นมาจุนเจือได้ และการที่วงดนตรีต้องขาดจำนวนลงย่อมจะเป็นผลเสียหาย
ด้วยเหตุนี้จึงได้รับนักเรียนฝึกหัดได้ ลดจากจำนวนเดิมเป็นเพียง ๔-๕คน
เมื่อจำนวนนักดนตรีประจำวงได้ถูกปลด,ทุพพลภาพ
หรือตายไปก็ไม่มีทางจุนเจือจำนวนให้คงที่ได้ กิจการของวงดนตรีสากลจึงบังเกิดความขลุกขลักอีกเรื่อยมา
วงดนตรีสากลแห่งกรมศิลปากรได้รับอันตรายถึงขั้นสุดท้ายคือความ
พ.ศ.๒๔๗๙ หายนะ ท่านผู้บริหารงานกรมศิลปากร
(สมัยนั้น) ตัดจำนวนดนตรีกระจัดกระจายออกไป ส่วนหนึ่ง (๑๘ คน)
ถูกส่งไปเป็นนักดนตรีประจำละครกรมศิลปากรที่
พ.ศ.๒๔๘๐ นิยมกันในสมัยนั้นอีกส่วนหนึ่ง (๘ คน)
ถูกย้ายไปประจำกรมโฆษณาการเมื่อคราวที่กรมนี้ได้ตั้งวงดนตรีแจ๊ส Jazz Band ขึ้น
กิจการทั้งนี้เพื่อตัดทอนเงินงบประมาณของวงดนตรีสากลเอาไปบำรุงในทางอื่นตามที่มั่นหมายในขั้นแรกนักดนตรีมีจำนวนน้อยลงไปด้วยการปลดบ้าง,
ลาออกบ้าง, ตายบ้าง,
และโยกย้ายไปประจำทางอื่นดังกล่าวแล้วบ้าง
ในที่สุดวงดนตรีสากลที่เคยเชิดชูเกียรติยศของประเทศลอดมาก็เริ่มทรุดโทรมลงสู่ความหายนะอย่างรวดเร็ว
สมบัติของวงดนตรีที่มีอยู่ ส่วนมากเกือบทั้งหมดได้ติดมาเมื่อย้ายจากราชสำนักสู่กรมศิลปากร
สิ่งของเหล่านี้มีเครื่องดนตรีต่างๆ อย่างมากมาย, บทเพลงนับจำนวน ๑,๐๐๐ กว่าบท เครื่องอุปกรณ์ เช่น ตู้ , โต๊ะ, เก้าอี้ ทุกอย่างเป็นสิ่งของทรัพย์สินส่วนพระองค์ทั้งสิ้น
ในระหว่างที่วงดนตรีสากลมาอยู่สังกัดของกรมศิลปากร ก็ไม่ได้รับสิ่งของเพิ่มเติมอะไรมากมาย
นอกจากเครื่องดนตรี ๔-๕ ชิ้นราคาไม่เกิน ๑,๐๐๐ บาท
และบทเพลงกับแบบฝึกหัดอีกเล็กๆ น้อยๆ กับมีเครื่องอะไหล่เช่น สายซอ, ลิ้นปี่ ซึ่งเป็นการจำเป็นจริงๆ
ที่ต้องใช้หาไม่แล้ววงดนตรีก็จะไม่มีเสียงขึ้นมาได้
พ.ศ.๒๔๘๑ ด้วยสาเหตุนี้ จึงกล่าวได้ว่าวงดนตรีสากลนี้มาอยู่ในสังกัดของกรมศิลปากร
พ.ศ.๒๔๘๒
โดยอาศัยทุนเดิมจากพระราชสำนักเป็นส่วนมากที่สุด วงดนตรีไม่ได้รับความ
พ.ศ.๒๔๘๓
อุปการะจากกรมเท่าที่ควรจะเป็นไปเลยนับตั้งแต่สมัยแรกเริ่มมา
ดังนั้นวงดนตรีของ
พ.ศ.๒๔๘๔ กรมศิลปากร
จึงปรากฏความทรุดโทรมให้เห็นอยู่ดังเช่นทุกวันนี้
พ.ศ.๒๔๘๕
พ.ศ.๒๔๘๖
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น